Czym są gry fabularne RPG? Dla kogo będą dobrą rozrywką?
Jak mawiał Albert Einstein, “wyobraźnia jest ważniejsza od wiedzy”. Według wielu osób
to powiedzenie znajduje potwierdzenie w historii świata, a co za tym idzie, również
jego przyszłości. Można jednak uciec od filozoficznych dysput czy przesadnej
górnolotności i zastosować je w nieco bardziej przyziemnych – choć jednocześnie
fantastycznych – realiach. Mowa tu o grach opartych na wyobraźni, czyli narracyjnych
grach fabularnych, z angielskiego role-playing games.
Popularne “rolpleje” od wielu lat stanowią źródło rozwijającej rozrywki zarówno dla
dzieci, nastolatków, jak i dorosłych. Mechanika gier fabularnych znacząco różni się
pomiędzy poszczególnymi produktami, jednak w swoim rdzeniu opierają się o te same
zasady. Na czele rozgrywki stoi narrator i jednocześnie moderator, zwany Mistrzem
Gry (ang. Game Master lub w niektórych przypadkach Dungeon Master). W
najprostszej mechanicznie wersji opowiada on pewną historię, a gracze wcielają się w
jej bohaterów, dostosowując reakcje swoich postaci do ich charakterów i wydarzeń
fabularnych. Można powiedzieć, że gry RPG to swego rodzaju improwizowany teatr w
czasie rzeczywistym, w którym sytuacja dynamicznie zmienia się w miarę postępów
fabuły i decyzji Mistrza Gry oraz samych graczy.
Fabularne gry RPG – historia
Choć oczywiście gry oparte o odgrywanie ról, wydarzenia losowe i realizację fabuły
były znane od setek lat, dopiero w drugiej połowie XX wieku stały się powszechną i
skomercjalizowaną gałęzią branży rozrywkowej. Pierwszą tego typu grą, która
osiągnęła światową popularność i zdefiniowała w powszechnej świadomości wizerunek
RPG było Dungeons and Dragons – system, którego pierwsza edycja trafiła na rynek w
1974 roku. Pierwotnie anglojęzyczna gra została w kolejnych latach przetłumaczona na
wiele języków (w tym polski), a mniej więcej od przełomu lat 70. i 80. rozpoczął się
prawdziwy rozkwit popularności tego typu gier. Jak grzyby po deszczu pojawiły się
kolejne edycje systemu Dungeons and Dragons, a także konkurencyjne produkcje,
takie jak Warhammer, Zew Cthulhu i setki, a nawet tysiące innych. Swoje “erpegowe”
odpowiedniki w ostatnich latach otrzymały między innymi popularne cykle książkowe (i
serialowe), jak Gra o Tron czy bijąca jakiś czas temu rekordy popularności gra sieciowa
World of Warcraft.
Systemy RPG – mechanika, storytelling i rzuty
kośćmi
Jak wspomnieliśmy, decyzje Mistrza Gry oraz graczy mają duże znaczenie dla rozwoju
akcji. Ich wpływ można rozwiązywać dwojako – możemy nadać Mistrzowi Gry “boskie”
uprawnienia, to znaczy może on nie tylko kreować świat i narrację, ale również
decydować, czy działania graczy będą miały efekt i jakie znajdą odzwierciedlenie w
świecie przedstawionym. Taki styl nazywa się storytellingiem, a więc w wolnym
tłumaczeniu po prostu opowiadaniem historii. Gra charakteryzuje się wtedy zerową
losowością, a Mistrz Gry jest wszechwładny – to on odpowiada za wszystko, co dzieje
się podczas gry.
Innym możliwym podejściem jest dodanie pewnej dozy losowości i oparcie rozgrywki –
poza narracją Mistrza Gry – o rzuty kością. Jesteśmy przyzwyczajeni do tradycyjnych
kości do gry w kształcie sześcianów – w RPG-owym światku jest to kość K6 lub D6, a
liczba w nazwie wynika oczywiście z liczby ścian. Gry role-playing najczęściej do kości
K6 dodają całą masę innych, na przykład K4 (popularna “piramidka”), K8, K10, K12,
K20 czy nawet K100. Ba, czasem korzysta się nawet z rzutu monetą, która z uwagi na
dwie możliwe powierzchnie lądowania zwana jest po prostu K2.
Dodanie kości do storytellingu wymaga dobudowania statystyk i parametrów zarówno
do świata, jak i samych postaci. Każdy bohater opisany jest szeregiem wskaźników,
które podczas rozgrywki będą “testowane” za pomocą kości. To, czy wyrzucony wynik
wystarczy do zaliczenia danego zadania, zależy oczywiście od poziomu postaci w danej
dziedzinie i poziomu trudności misji. Dla zobrazowania sytuacji przyjmijmy, że bohater
fabularnie został określony jako doskonały wojownik, a znajduje to potwierdzenie w
karcie postaci danego systemu. Bohater walczy ze słabym przeciwnikiem, którego
statystyki są dalece gorsze, niż postaci gracza. Gracz na kości K20 wyrzucił 14,
natomiast wynik rzutu obronnego przeciwnika to również 14. Z uwagi na lepsze
parametry postaci gracza, to on wygrywa walkę.
Zarówno walki, jak i wszelkie inne testy, którym poddawane są postacie odgrywane
przez uczestników gry mogą być rozwiązywane w ten sposób, chociaż wiąże się to z
koniecznością wypełnienia rozbudowanej karty postaci, umieścimy w niej statystyki
danego bohatera w dziedzinach, w których będzie on poddawany testom w miarę
rozwoju fabuły. Może brzmieć to skomplikowanie i czasami faktycznie tak jest, a sam
proces tworzenia postaci z jej parametrami może zająć wiele czasu, nie mówiąc już o
teoretycznie przecież ważniejszym uzasadnieniu fabularnym.
Nie zawsze jest to jednak konieczne. Ogromną zaletą gier RPG jest ich różnorodność,
zarówno pod względem mechaniki, jak i umieszczenia w konkretnym uniwersum.
Możemy wybrać system, w którym użycie kości ograniczone jest do minimum, jak i
mechanikę opartą o rozbudowane systemy wymagające nawet kilkuminutowych
zestawień parametrów i obliczeń. Najpopularniejsze zestawy zasad do gier RPG to d20,
GURPS, FATE, SPECIAL i wiele, wiele innych. Najbardziej doświadczeni Mistrzowie Gry
nie boją się wprowadzać do bazowych systemów własnych modyfikacji, a nawet całych
zestawów zasad. Można również symbolicznie umieścić figurki postaci na mapie, co
chociaż trochę upodobni rozgrywkę do typowych gier planszowych.
Gry RPG – wybór uniwersum
Podobnie sprawa ma się przy wyborze świata przedstawionego. Tak jak różnorodna
jest książkowa beletrystyka, tak urozmaicona może być sesja gry RPG. Futurystyczny,
kosmiczny świat pełen zaawansowanej technologii? Oczywiście. Mroczna dystopia
dziejąca się zaledwie kilka lat po momencie, w którym zasiedliśmy do grania? Pewnie.
Świat po wszechogarniającej apokalipsie zombie? Jasne. Typowe tolkienowskie fantasy
z krasnoludami, elfami, orkami czy walecznymi rycerzami? A jakże! Gwiezdne Wojny?
Wiedźmin? Lovecraft? A może zwyczajna współczesna intryga kryminalna całkowicie
pozbawiona nadnaturalnych elementów? Znajdzie się. Ludzka wyobraźnia jest
nieograniczona, podobnie jak możliwości podczas grania. Przy doświadczonej ekipie
graczy i zdolnym narratorze kilkugodzinna sesja RPG potrafi być pierwszorzędną
przygodą, którą wiele osób pod względem “zanurzenia” się w klimat stawia ponad
seans filmowy, czy nawet popołudnie z dobrą książką.
LARP – czym jest? LARP a RPG
Niektórzy gracze wolą czasem pójść o krok dalej i zamiast wcielać się w postacie
siedząc na kanapie i rzucając kośćmi przy stole wolą faktycznie – do pewnego stopnia –
stać się odgrywanymi bohaterami. W tym wariancie mechanika nieco ustępuje miejsca
teatrowi – gracze często zakładają odpowiednie stroje, a najczęściej miejsce do grania
jest przy tym odpowiednio urządzone, by pasować do klimatu rozgrywki. Nazywa się to
LARPem – Live Action Role-Playing Game. Takie gry są nieco mniej popularne niż
tradycyjne RPG, głównie przez konieczność zgromadzenia “oprzyrządowania”. Nie
każdemu podoba się również tak “sceniczny” charakter gry – wielu graczy woli
ograniczyć się do rzutów kością. Mimo wszystko fani LARPów również stanowią
rozbudowaną społeczność.
cRPG – komputerowe gry RPG
Kiedy tylko technologia zaczęła to umożliwiać, systemy RPG zostały zaadaptowane
cyfrowo, by można było grać za pomocą komputerów. Wprowadziło to oczywiście
pewne ograniczenia – choć pamięć komputera czasem wydaje się nieskończona, nie
ma ona szans w starciu z prawdziwą kreatywnością. Dla fanów tradycyjnego RPG koszt
włożenia fabuł i światów w cyfrowe ramy wydawał się ogromny, jednak nie da się
ukryć, że digitalizacja RPG w pełni się udała.
Komputerowe gry RPG nazywa się cRPG, czyli po prostu computer RPG. Jako że
komputery są w stanie wykonywać skomplikowane obliczenia znacznie szybciej niż
człowiek, gry cRPG doskonale sprawdzają się zwłaszcza w przypadku bardziej
rozbudowanych systemów, w których obowiązek liczenia statystyk i parametrów
zwyczajnie przerzucamy na komputer, a sami możemy zanurzyć się w artystycznej
wizji świata przedstawionego. Z początku, przez ograniczenia technologiczne, jedyną
opcją były “interaktywne książki”, czyli gry oparte o sam tekst, jednak z czasem
grafika wyświetlana na monitorach stała się niemal fotorealistyczna.
Gry cRPG przeszły długą drogę od produkcji prymitywnych pod względem interfejsu do
produktów określanych przez niektórych mianem cyfrowych arcydzieł – w Polsce duży
wpływ na popularność gier RPG miał rozkwit cRPG pod koniec XX wieku, dzięki tytułom
takim jak Baldur’s Gate, Icewind Dale czy Plancescape: Torment, opartych o
wspomniany wyżej system Dungeons and Dragons. Gry te, dystrybuowane przez CD
Projekt charakteryzowały się klimatycznym, profesjonalnie zrealizowanym
tłumaczeniem na język polski, co miało ogromny wpływ na wybuch zainteresowania
tym typem gier. Można z czystym sumieniem powiedzieć, że to dzięki “boomowi” na
RPG na przełomie wieków prawie dwie dekady później na rynek trafiła trzecia część
komputerowego Wiedźmina, która została okrzyknięta jedną z najlepszych gier cRPG w
historii całej branży.
Społeczność graczy RPG
Wśród wielu rodzajów hobby środowisko fanów gier RPG charakteryzuje się bardzo
dużą i zaangażowaną społecznością. Jej siłę widać zwłaszcza podczas tzw. konwentów,
czyli festiwali fanów fantastyki, gromadzących nawet dziesiątki tysięcy osób.
Zazwyczaj podczas takich wydarzeń blok RPG jest jednym z bardziej rozbudowanych, a
przez kilka dni odbywają się setki sesji RPG w różnych składach, systemach i realiach.
Również w Sieci fani gier RPG są bardzo widoczni, rozgrywając internetowe sesje na
forach i w social mediach. To społeczność, która słynie z dużej otwartości i ciepłego
przyjęcia.
Gry RPG mają wiele zalet i są ciekawym, rozwijającym sposobem na spędzanie
wolnego czasu. W tradycyjnej, “analogowej” odmianie to wspaniałe hobby, które
zapewnia wartościową rozrywkę w gronie znajomych, natomiast w wersji
komputerowej można grać zarówno z innymi graczami (multiplayer), jak i w pojedynkę,
odkrywając meandry zaplanowanej dla nas fabuły.
