Jak urządzić ogród? Czym jest są boskiety i szpalery?
Planowanie i projektowanie krajobrazu, ogrodów od zawsze było uważane za sztukę.
Zieleń – krzewy, drzewa i ozdobne kwiaty – kształtowano w ten sposób, aby przestrzeń
była harmonijnie, spójnie zaaranżowana. W tym celu także i dziś wykorzystuje się
między innymi takie formy ogrodnicze jak boskiety oraz składające się na nie szpalery i
żywopłoty.
Style nasadzeń a formowanie drzew i krzewów
W projektowaniu ogrodów, parków, skwerów prym wiodą dwa style – angielski i
francuski. Są one inspiracją podczas zagospodarowywania przestrzeni miejskiej, ale
charakterystyczne dla nich formy chętnie wykorzystują również właściciele
przydomowych ogródków. Czym wyróżniają się te dwa style aranżacji zieleni?
- styl angielski – ogród czy park zaaranżowany zgodnie z tą koncepcją ma
naturalny, nieco chaotyczny wygląd. W tak zagospodarowanej przestrzeni
znajdują się nieformowane żywopłoty, pnącza oplatające trejaże oraz na pozór
niedbale uprawiane rabaty kwiatowe i zioła. Typowy ogród angielski przypomina
dziką łąkę, zagajnik, a niekiedy mikroskopijny las - styl francuski – krajobraz ukształtowany w ten sposób wyróżnia symetria,
harmonia i powtarzalność form. W ogrodzie francuskim nie ma miejsca na
przypadkowość, a każdy detal jest starannie przemyślany. Przestrzeń
zaaranżowana w tym stylu jest pełna geometrycznych, prostych kształtów –
dominują w niej równo przycięte żywopłoty, szpalery, boskiety, a także bindaże i
topiary. Styl francuski oraz reprezentujące go techniki formowania drzew,
krzewów są ciągle wykorzystywane przy zakładaniu ogrodów i parków. Formy,
które są dla niego szczególnie charakterystyczne, to szpalery, boskiety i regularne
żywopłoty.
Czym są boskiety?
Boskiet to spolszczona nazwa francuskiego bosquet oznaczającego zagajnik. Znajduje
się on zwykle w głębi ogrodu i składa się z kilku, równo przyciętych drzew i z
żywopłotów. Boskiet ma symetryczny układ, jest przecięty alejkami ze szpalerów oraz
może przybierać różną formę.
Taki zagajnik może być:
- labiryntem – forma ta jest typowa dla ogrodów francuskich. Labirynty powstają z
precyzyjnie przyciętych, równych żywopłotów; - gabinetem – ta kompozycja przestrzenna jest osłonięta od pozostałej części
ogrodu i zapewnia poczucie intymności oraz dyskrecji. Do ich tworzenia
wykorzystuje się gęsto krzewiące się gatunki roślin – np. bukszpan. Gabinet
ogrodowy może mieć też zielone sklepienie i często znajdują się w nim elementy
małej architektury (ławki, rzeźby); - stworzony z kolumnad, czyli z drzew przycinanych od dołu, które łączą się ze
sobą koronami.
W centrum boskietu może znajdować się fontanna, dekoracyjne oczko wodne lub
rzeźba. Jest on też zagospodarowany przez alejki – w układzie gwiaździstym lub
prostopadłe do siebie. Zagajniki takie służyły niegdyś nie tylko do wypoczynku, ale
były też miejscem, gdzie organizowano spotkania towarzyskie, małe koncerty i
wystawiano sztuki teatralne.
Rodzaje boskietów
Boskiety pełniły niegdyś różne funkcje, ale mimo tego zawsze stanowiły symetryczną,
harmonijnie zaprojektowaną kompozycję przestrzenną. Do dziś aranżuje się je,
wykorzystując układ:
- otwarty – taki zagajnik powstaje między dwoma równolegle posadzonymi
szpalerami drzew - kwadratu, w którego narożnikach sadzi się po jednym drzewie
- szachownicy – jest to boskiet na planie kwadratu, w środku którego sadzi się
dodatkowe drzewo - liniowy – jest to pojedynczy szpaler składający się z jednego szeregu drzew.
Szpaler i żywopłot – czym różnią się od siebie?
Żywopłot powstaje przez posadzenie blisko siebie gęstych, zielonych krzewów. Aby
nadać zieleni pożądany kształt, przycina się ją – zarówno od boków, jak i od góry. W
ten sposób powstaje forma nasadzeń, która może pełnić rozmaite funkcje – np.:
- ozdobną – równo przystrzyżony, zadbany żywopłot to dekoracyjny akcent każdego
ogrodu, skweru, a nawet przydomowego ogródka - ogrodzenia – posadzenie gęstych krzewów i formowanie ich na kształt płotu,
pozwala ogrodzić przestrzeń ogrodu, parku, ale także stanowi barierę dla
ciekawskich spojrzeń z zewnątrz - aranżacyjną – posadzenie żywopłotu to sposób na to, aby podzielić przestrzeń
ogrodu i wyznaczyć w nim strefy.
Szpaler to zdecydowanie bardziej okazała forma nasadzenia. Jest to jeden lub kilka
rzędów drzew, w których każdy okaz jest posadzony tuż przy drugim. Zdarza się także,
że pojawiają się między nimi krzewy, aby cała kompozycja była jeszcze gęstsza.
Drzewa składające się na szpaler są przycinane zwykle po bokach (rzadko strzyże się
górną część koron), dzięki czemu tworzą równą, płaską „zieloną ścianę”. Takie
ozdobne formy najczęściej sadzi się i uprawia w parkach, wzdłuż miejskich alei,
deptaków czy większych ulic.
Jakie drzewa najlepiej sprawdzają się jako
nasadzenia szpalerowe?
Drzewa szpalerowe to przede wszystkim gatunki liściaste, które można łatwo przycinać
i formować. Zdarza się, że do stworzenia „zielonego muru” są wykorzystywane także
odmiany owocowe – takie szpalery powstają nawet w ogrodach przy prywatnych
posesjach.
Aby wykonać takie nasadzenia, można sięgnąć po:
- odmiany liściaste – buk, klon, grab pospolity, kasztanowiec pospolity
- drzewka owocowe, a w tym przede wszystkim grusze i jabłonie, które można
łatwo kształtować i których korony rozpina się na specjalnych stelażach - krzewy iglaste, które mają z natury regularny kształt i nie wymagają częstego
przycinania – świetnie nadają się do tego cis i cyprysik.
Drzewa szpalerowe to takie, których gałęzie gęsto porastają atrakcyjnie prezentujące
się liście. Powstałe z nich szpalery mogą być dekoracją, zasłaniają mniej estetyczne
widoki, stanowią ogrodzenie, a nawet ochronę przed silnymi podmuchami wiatru czy
przed promieniami słońca.
Szpaler w domowym ogrodzie
Szpalery kojarzą się z reprezentacyjnymi alejami w centrach miast, z ogrodami
znajdującymi się przy okazałych rezydencjach, jednak dobrze prezentują się także
wtedy, gdy rosną wokół mniejszych posesji. Z tej formy nasadzenia nie muszą
rezygnować właściciele przydomowych ogródków – wystarczy, że wybiorą właściwą
odmianę zieleni.
W mniejszych ogrodach zdecydowanie lepiej prezentują się ozdobne szpalery z
niewielkich drzew owocowych. Chcąc stworzyć osłoniętą przestrzeń, można sięgnąć
również po niektóre odmiany krzewów. Sprawdzą się zwłaszcza takie gatunki jak
forsycje, ostrokrzewy czy ognik szkarłatny.
W jaki sposób powstaje ozdobny szpaler?
Chcąc stworzyć efektowny szpaler, należy wybrać właściwy gatunek drzew lub
krzewów, a następnie wszystkie okazy posadzić w odpowiednich odstępach.
Drzewa tworzące szpaler powinny delikatnie stykać się ze sobą koronami. Tym samym,
nie można ich sadzić zbyt blisko siebie, aby nie były zbyt stłoczone. Sadząc młode
sadzonki krzewów, należy przyciąć je tuż po tym, jak znajdą się w ziemi.
Stworzenie szpaleru wymaga zarówno czasu, sporo pracy, jak i cierpliwości. Drzewa i
krzewy należy dosyć często oraz regularnie przycinać, aby były jak najgęstsze. Taki
zabieg należy przeprowadzać nawet trzy razy w ciągu roku. Ponadto, aby szpaler
osiągnął pożądaną wysokość, trzeba niekiedy czekać długie lata – jednak efekt w
postaci gęstej, okazałej „zielonej ściany” jest wart włożonego wysiłku.
Żywopłot – alternatywa dla szpalerów
W niewielkich, przydomowych ogródkach lepiej będą prezentowały się mniejsze
żywopłoty niż wysokie, rozłożyste szpalery, które mogłyby przytłoczyć dostępną
przestrzeń. Mimo że również wymagają one regularnej pielęgnacji, przycinania, to
znacznie szybciej przyjmują oczekiwaną formę niż wysokie ściany z drzew liściastych.
Sadząc żywopłot, można stworzyć dyskretny zakątek w ogrodzie, odgrodzić się od
sąsiada czy zasłonić się przed ciekawskimi spojrzeniami przechodniów. Zielone
ogrodzenie chroni także przed wiatrem, kurzem i ulicznym pyłem.
Z jakich krzewów może powstać żywopłot?
Do gatunków roślin, z których może powstać gęsty, ozdobny zielony płot należą
bukszpan wiecznie zielony, mahonia, berberysy, antypka, ostrokrzew, laurowiśnia,
ligustr. Jako żywopłot świetnie sprawdzają się także odmiany iglaste, a w tym przede
wszystkim cisy i tuje. Rośliny te rosną stosunkowo szybko, dlatego już po niedługim
czasie od ich posadzenia osiągają spodziewaną wysokość.
Jak pielęgnuje się żywopłot?
Zarówno formowanie szpalerów, jak i żywopłotów wymaga użycia specjalnych narzędzi
ogrodniczych. Obowiązkowymi akcesoriami są profesjonalne nożyce – tradycyjne lub z
wbudowanym akumulatorem, dzięki którym przycinanie roślin jest zdecydowanie
łatwiejsze. W przypadku wysokich żywopłotów i szpalerów sprawdzą się narzędzia na
specjalnym wysięgniku.
Żywopłot należy przycinać dosyć często – nawet raz w miesiącu. Te formacje roślinne
wymagają także regularnego nawożenia, gdyż przycinanie pobudza rośliny do wzrostu,
przez co potrzebują one dodatkowej dawki substancji odżywczych. Aby żywopłot był
regularnie nawadniany, warto zainwestować w kropelkowy, automatyczny system
nawadniania.
Szpalery i żywopłoty równie dobrze sprawdzają się w przestrzeni publicznej, w parkach
jak i w przydomowych ogrodach. Te zielone kompozycje są nie bez powodu od lat
wykorzystywane podczas zagospodarowywania krajobrazu – zdobią, osłaniają przed
obcymi spojrzeniami i pozwalają ciekawie zaaranżować przestrzeń.
